Kontynuacja działalności po śmierci przedsiębiorcy - zarząd sukcesyjny już od 25 listopada 2018 r.

Jednoosobowa działalność gospodarcza to najpopularniejsza forma prowadzenia firmy w Polsce. Pomimo popularności tej formy prowadzenia działalności gospodarczej wraz ze śmiercią przedsiębiorcy praktycznie kończy się byt prawny prowadzonego przez niego przedsiębiorstwa. W skład spadku nie wchodzi jeden z podstawowych elementów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, jakim jest firma przedsiębiorcy, którą zgodnie z przepisami ustawy Kodeks cywilny jest imię i nazwisko przedsiębiorcy. Spadkobiercy nie mogą posługiwać się numerem identyfikacji podatkowej czy też numerem REGON zmarłego przedsiębiorcy. Z chwilą śmierci przedsiębiorcy wygasają także umowy mające kluczowe znaczenie dla prowadzonej działalności gospodarczej jak choćby umowy o pracę czy umowy zlecenia, a nadto akty administracyjne jak koncesje, zezwolenia i licencje. Po śmierci przedsiębiorcy powstaje również problem z dostępem do rachunku bankowego prowadzonego dla przedsiębiorstwa. Wszystkie te problemy powodują, że kontynuacja lub wznowienie działalności przez następców prawnych zmarłego jest niezwykle utrudnione, a czasem wręcz niemożliwe.

Jeszcze w tym roku wejdą w życie przepisy ustawy z dnia 05 lipca 2018 r. o zarządzie sukcesyjnym przedsiębiorstwem osoby fizycznej, dzięki którym przedsiębiorcy prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą będą mogli zagwarantować swojej firmie ciągłość jej funkcjonowania po swojej śmierci. Ustawa ta reguluje zasady tymczasowego zarządzania przedsiębiorstwem po śmierci przedsiębiorcy, który we własnym imieniu wykonywał działalność gospodarczą na podstawie wpisu do CEIDG oraz kontynuowania działalności gospodarczej z wykorzystaniem tego przedsiębiorstwa. Nowe przepisy pozwolą utrzymać obowiązujące w firmie umowy o pracę, zezwolenia, koncesje, a także zachować ciągłość jej rozliczeń podatkowych. Po śmierci właściciela firmy, jej bieżące sprawy do czasu zakończenia wszystkich formalności spadkowych będzie prowadził - mocą ww. ustawy - zarządca sukcesyjny.

Jak powołać zarządcę sukcesyjnego.

Przedsiębiorca będzie mógł powołać zarządcę sukcesyjnego w ten sposób, że wskaże określoną osobę do pełnienia tej funkcji, albo zastrzeże, że z chwilą jego śmierci wskazany prokurent stanie się zarządcą sukcesyjnym.

Pamiętać przy tym należy, że na zarządcę sukcesyjnego będzie mogła być powołana osoba fizyczna, która będzie posiadała pełną zdolność do czynności prawnych, przy czym nie może pełnić tej funkcji  m.in. osoba, wobec której prawomocnie orzeczono zakaz prowadzenia działalności gospodarczej. Funkcję zarządcy sukcesyjnego w jednym czasie będzie mogła pełnić tylko jedna osoba.

Powołanie zarządcy sukcesyjnego przez przedsiębiorcę oraz wyrażenie zgody osoby powołanej do pełnienia tej funkcji wymagać będzie zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.

Do ustanowienia zarządu sukcesyjnego konieczne będzie również dokonanie wpisu do CEIDG zarządcy sukcesyjnego.

Jeżeli przedsiębiorca takiego wpisu nie dokona, wówczas, po jego śmierci zarządcę sukcesyjnego będzie mógł powołać (w formie aktu notarialnego):

• małżonek przedsiębiorcy, któremu przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku lub
• spadkobierca ustawowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek, albo
• spadkobierca testamentowy przedsiębiorcy, który przyjął spadek albo zapisobierca windykacyjny, który przyjął zapis windykacyjny, jeżeli zgodnie z ogłoszonym testamentem przysługuje mu udział w przedsiębiorstwie w spadku.

W przypadku gdy powołanie zarządcy będzie miało miejsce po śmierci przedsiębiorcy, wymagana będzie zgoda osób, którym łącznie (z uwzględnieniem osoby powołującej zarządcę), przysługuje udział w przedsiębiorstwie w spadku większy niż 85/100.

Jeżeli zarządca powoływany będzie po śmierci przedsiębiorcy, wówczas obowiązek zgłoszenia go do CEIDG będzie spoczywał na notariuszu. W art. 12 ust. 11 ustawy wskazano, iż zarządca będzie pełnił swą funkcję od chwili dokonania wpisu do CEIDG.

Uprawnienie do powołania zarządcy sukcesyjnego będzie wygasać z upływem dwóch miesięcy od dnia śmierci przedsiębiorcy.

Zasady zachowania ciągłości przedsiębiorstwa.

Zarządca sukcesyjny będzie działał w imieniu własnym, na rachunek właściciela przedsiębiorstwa w spadku. Zarząd taki obejmuje zobowiązanie do prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku oraz umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych związanych z prowadzeniem tego przedsiębiorstwa. To zarządcy będą składane oświadczenia i doręczane będą pisma w sprawach wynikających z wykonywanej przez przedsiębiorcę działalności gospodarczej lub prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku.

Przedsiębiorstwem w spadku będą składniki niematerialne i materialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, stanowiące jego mienie w chwili jego śmierci. Będą to również składniki materialne i niematerialne, przeznaczone do wykonywania działalności gospodarczej, nabyte przez zarządcę sukcesyjnego w okresie od chwili śmierci przedsiębiorcy do dnia wygaśnięcia zarządu sukcesyjnego albo wygaśnięcia uprawnienia do powołania zarządcy sukcesyjnego.

Zgodnie z ogólną zasadą zarządca sukcesyjny będzie dokonywał czynności zwykłego zarządu we wszystkich sprawach wynikających z prowadzenia przedsiębiorstwa w spadku. Natomiast w zakresie czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu wymagana będzie zgoda wszystkich właścicieli przedsiębiorstwa w spadku, a w przypadku braku takiej zgody - zezwolenia sądu.

Zarząd sukcesyjny będzie mógł trwać maksymalnie dwa lata, licząc od śmierci przedsiębiorcy, choć w szczególnych przypadkach okres ten może być przedłużony przez sąd do pięciu lat.

notariusz Martyna Oziębała-Winiarska